Misschien heb je er nog nooit van gehoord: Chatcontrol. Toch kan het binnenkort een enorme impact hebben op hoe wij allemaal communiceren. Het is een voorstel dat al een tijd door de Europese instellingen zwerft, officieel onder de naam Regulation to Prevent and Combat Child Sexual Abuse (CSAR).
Het idee klinkt nobel: kinderen beter beschermen tegen seksueel misbruik en sneller ingrijpen bij criminele netwerken. Maar één onderdeel – Chatcontrol – zorgt voor hevige discussies en veel zorgen bij privacy-experts, mensenrechtenorganisaties en iedereen die een vrij en veilig internet belangrijk vindt.
Wat is Chatcontrol?
De Europese Commissie stelt voor dat digitale communicatiediensten – denk aan WhatsApp, Signal, Messenger, maar ook e-mail – verplicht berichten scannen nog vóór ze versleuteld worden. Dat betekent dat er software op je telefoon of computer berichten en foto’s checkt, zelfs voordat ze naar de ontvanger vertrekken. Als het systeem iets verdachts ziet, gaat er automatisch een melding naar een Europees centrum. Van daaruit kan de politie onderzoeken starten.
De wet zou pas in werking treden als de EU-lidstaten in de Raad een meerderheid vinden. De volgende stemming wordt in oktober 2025 verwacht.
Waarom sommige landen het voorstel steunen
Voorstanders zien vooral voordelen: met onmiddellijke scanning kan kindermisbruikmateriaal snel worden tegengehouden zonder te wachten op meldingen. Bovendien wil Denemarken, dat sinds juli 2025 het EU-voorzitterschap heeft, het voorstel dringend vooruit duwen en plant het een stemming in oktober. Voor hen is het een kans om daadkracht te tonen in de strijd tegen misbruik. Daarnaast leeft bij sommige regeringen de overtuiging dat de technologie al voldoende ontwikkeld is en dat de impact voor de doorsnee gebruiker miniem zal zijn.
Waarom ik (en velen met mij) me zorgen maak
Toch zijn de risico’s groter dan vaak wordt gezegd.
Massasurveillance
Het plan creëert een systeem waarbij álle burgers standaard worden gecontroleerd. Niet op basis van een concreet vermoeden, maar preventief en altijd. Dat is een fundamentele verschuiving: van gerichte opsporing naar algemene surveillance. Eenmaal zo’n infrastructuur bestaat, kan ze voor andere doeleinden worden ingezet, zoals politieke controle of censuur.
Verzwakken van encryptie
Encryptie is vandaag de kern van veilige communicatie. Het zorgt ervoor dat alleen jij en de ontvanger de inhoud kunnen lezen. Chatcontrol zou dat principe uithollen: er wordt eerst gescand en pas daarna versleuteld. Dat maakt de hele keten kwetsbaarder en opent deuren voor hackers of staten die toegang willen.
False positives
Algoritmes zijn niet foutloos. Denk aan een onschuldige babyfoto in bad die per ongeluk wordt aangemerkt als verdacht. Zoiets kan leiden tot onderzoeken tegen nietsvermoedende burgers. Het idee dat je privéleven door een computer verkeerd kan worden geïnterpreteerd en in een politieonderzoek kan belanden, is ronduit beangstigend.
Ineffectief volgens experts
Organisaties zoals de Verenigde Naties en talloze onderzoekers hebben erop gewezen dat criminelen die echt actief misbruik verspreiden vaak gesloten netwerken gebruiken die buiten het bereik van deze scans vallen. De kans is dus groot dat de maatregelen vooral gewone burgers raken, terwijl de echte daders buiten schot blijven.
Ondergraven van fundamentele rechten
Het voorstel staat op gespannen voet met artikel 7 en 8 van het EU-Handvest, die het recht op privacy en gegevensbescherming garanderen. Dit raakt aan de basisprincipes waarop de EU zelf gebouwd is.
Een gevaarlijk precedent wereldwijd
Als de EU dit systeem invoert, kunnen andere landen zeggen: “Zie je wel, Europa doet het ook.” Dat opent de deur naar veel hardere vormen van controle in landen waar democratische vrijheden al onder druk staan.
Dat zijn geen loze bezorgdheden: op 7 mei 2024 schreven 312 wetenschappers en onderzoekers uit 35 landen een open brief waarin ze waarschuwden dat Chatcontrol het internet fundamenteel onveiliger zou maken.
Zijn er alternatieven?
Er bestaan oplossingen die kinderen beschermen zonder dat iedereen voortdurend onder toezicht staat. Politiediensten kunnen bijvoorbeeld inzetten op gerichte opsporing bij concrete aanwijzingen. Ook kan er meer geïnvesteerd worden in slachtofferzorg en preventie, zodat kinderen sneller uit gevaarlijke situaties worden gehaald. Een ander idee is client-side scanning met toestemming, waarbij enkel in specifieke gevallen een toestel gecontroleerd wordt, niet standaard bij alle gebruikers. Zulke alternatieven bieden bescherming zonder de deur open te zetten voor massasurveillance.
Hoe Belgische partijen en Europese fracties erin staan
België is verdeeld, net zoals Europa. Grofweg:
– Groen/Ecolo (Greens/EFA) zijn duidelijk tegen en verdedigen encryptie en privacy.
– Vooruit/PS (S&D) zijn genuanceerd: ze willen kinderen beschermen maar waarschuwen voor de gevaren van algemene scans.
– Open VLD/MR/DéFI (Renew Europe) uiten grote bezorgdheden, al hebben sommigen in hun fractie eerder steun gegeven aan delen van het plan.
– CD&V/Les Engagés (EPP) zijn verdeeld: ze willen kindermisbruik hard aanpakken, maar zijn niet unaniem over de inperking van encryptie
– N-VA (ECR) vertoont een gemengd beeld: sommige leden verdedigen privacy, anderen kiezen de veiligheidskaart.
– Vlaams Belang (ID) is resoluut tegen en vergelijkt het voorstel met autoritaire controle.
– PVDA/PTB (The Left) verzetten zich volledig en zien het als een gevaarlijk surveillance-instrument.
Wat jij kan doen
In oktober 2025 kan de EU beslissen over de toekomst van onze digitale vrijheid. Jij kan mee het verschil maken:
– Contacteer onze Europarlementariërs. Op fightchatcontrol.eu vind je kant-en-klare mailtemplates.
– Blijf privacyvriendelijke apps gebruiken, zodat je niet afhankelijk wordt van onveilige alternatieven.
– Breng het onderwerp ter sprake, deel artikels, en zorg dat meer mensen begrijpen wat er op het spel staat.
Ik geloof dat kinderen beschermen een absolute prioriteit is. Maar dat mag nooit betekenen dat iedereen, altijd en overal, in de gaten wordt gehouden. Chatcontrol legt een fundament voor een samenleving waar privacy en vrijheid langzaam verdwijnen. En dat is een prijs die we niet mogen betalen.
